Dziś zaczyna się Rok Tygrysa. Herbata w dłoń i ganbei (干杯)! Kiedy już „osuszymy” filiżankę, zerknijmy na rozpościerający się przed naszymi oczami widok na chiński ogród. Najważniejsze to zrozumieć, na co patrzymy. Jaka jest historia tego stylu w sztuce ogrodowej? Po czym rozpoznamy prawdziwie chiński ogród?
WSZYSTKO PO CHIŃSKU
Pierwsze ogrody na terenie dzisiejszych Chin powstawały już ponad 3000 lat temu. Polowano w nich, uprawiano kwiaty i owoce, pływano na łódkach, tworzono poematy i arcydzieła kaligrafii. Szukano nieśmiertelności.
Ogrody zakłada się po to, by spowolnić czas. To siedziby życiowej energii chi, która stanowi istotę wszystkiego. Dobrze zakomponowany ogród to mityczna wyspa szczęścia, wieczności i harmonii. Każdy element ogrodu ma głębokie znaczenie, nic nie jest przypadkowe. Ogród bowiem podlega ściśle zasadom tworzenia krajobrazu zgodnie z pradawną praktyką feng shui. Wszystko jest ważne: ilość, barwa, ustawienie pionowe lub poziome, kształt, materiał, lokalizacja i orientacja względem kierunków świata.
I tu docieramy do punktu, gdzie łatwo zgubić się w tłumaczeniu. Usiądźmy na chwilę w pawilonie. Kontemplujmy kwiaty lotosu. Nasze zachodnie sposoby postrzegania, rozumienia i funkcjonowania w świecie tak diametralnie się różnią od Wschodu, że jedyne, co możemy spróbować zrobić, by zrozumieć chiński ogród, to rozłożyć go na czynniki pierwsze i popatrzeć na każdy z elementów osobno, równocześnie obejmując myślą wszystko naraz, aż po nieskończony horyzont i nieskończoną głębię jeziora.
5 elementów chińskiego ogrodu:
- mur – wysoki, najczęściej biały mur, okalający cały teren
- woda – sztucznie stworzone jeziora, stawy, strumienie koniecznie płynące powoli i o końcu znikającym przed okiem patrzącego
- skały – budulec górskiego krajobrazu
- ścieżki – kamienne lub żwirowane, kręte
- mosty – kamienne, drewniane, czasem malowane na czerwono
- budynki – świątynie dumania, czytelnie, herbaciarnie, pawilony
- rośliny – śliwa, sosna, lotos, drzewka pensai, bambus (Patrz: Rośliny chińskie).
NIEUKRYTE SYMBOLE
Gdzieś po głowie krążą nam różne chińskie złote myśli, mniej lub bardziej wieloznaczne np. „Róża jest piękniejsza niż kapusta, lecz zupa z róży jest gorsza niż kapuśniak”. W świecie symboli, znaczeń i filozofii Chińczycy pływają, jak złote rybki w stawie.
Co symbolizują poszczególne elementy ogrodu? Jakie mają funkcje?
- mur – chroni; domyka, by spowolnić przepływ
- bramy – okrągłe księżycowe lub oktagonalne, umieszczone w konkretnych miejscach, by wpuszczać energię
- woda – jeśli płynie, musi płynąć powoli; staw lub jezioro zlokalizowany jest przeważnie w centrum ogrodu, pływają w nim złote rybki i licznie rosną nurzykłąby; symbolizuje sny i połączenie światów; harmonizuje skały
- skały – symbolizują potęgę gór, najcenniejsze są wapienie z Jeziora Tai, które pod wpływem erozji nabrały fascynujących form; w pobliżu skalnych aranżacji znajdziemy pawilon
- budynki – symbol człowieka-obserwatora, podziwiającego i szanującego Naturę; pawilony i altany zlokalizowane z taką dokładnością, by wpadał w nie orzeźwiający wiatr, by można było w odpowiednim kadrze podziwiać wiosną kwitnące śliwy a z innego jesienne drzewa; wkomponowane nie tylko w ogród, ale także panoramę, rozciągającą się daleko poza murami ogrodu
- ścieżki – długie, kręte, znikające i znów się pojawiające, prowadzące nas przez starannie zaaranżowane krainy w krainie, symbol wędrówki i nauki
- most – łączy światy, ma za zadanie zatrzymać złe duchy.
Czas na kolejną filiżankę zielonej herbaty i złotą, chińską myśl na nowy, tygrysi rok: „Nie bij muchy, która siedzi na głowie tygrysa”.
Corinna Zyska
